Τα έθιμα της Μ. Τετάρτης και Μ. Πέμπτης στα χωριά της νότιας Εύβοιας

Τα παλιά χρόνια στα χωριά της νότιας Καρυστίας τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας ήταν πολύ όμορφα. Τα χωριά, γεμάτα ζωή και ανθρώπους, συμμετείχαν καθολικά στον καθημερινό εκκλησιασμό από την αρχή των ακολουθιών μέχρι την απόλυση. Για τη Μεγάλη Εβδομάδα ο εκκλησιασμός ήταν η κύρια ασχολία της ημέρας. Κανείς δεν επιτρεπόταν να λείψει και μόνον οι άρρωστοι και οι λεχώνες που δεν είχαν σαραντίσει, δεν πήγαιναν στην εκκλησία. 

Οι ακολουθίες γίνονταν με τον ίδιο τρόπο με μόνη διαφορά ότι το Ευχέλαιο, που γίνεται σήμερα την Μεγάλη Τετάρτη νωρίς το απόγευμα, γινόταν τότε το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης. 

Τα αξιόλογα έθιμα άρχιζαν από τη Μεγάλη Τετάρτη.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ : "Τη Αγία και Μ. ΤΕΤΑΡΤΗ της αλειψάσης τον Κυριο μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι Θειότατοι Πατέρες εθέσπισαν... "

Σε αρκετά χωριά συνηθιζόταν την Μεγάλη Τετάρτη να πηγαίνουν οι νοικοκυρές στο σπίτι του παπά λίγο αλεύρι. Η παπαδιά άδειαζε όλες τις προσφορές αυτές από τις νοικοκυρές σε μια μεγάλη σκάφη και το βράδυ το ζύμωνε, χωρίς να ρίξει μέσα μαγιά («προζύμι»), στη συνέχεια το γύριζε με μια μεγάλη πήλινη λεκάνη, το πασπάλιζε με αλεύρι και έβαζε από πάνω ένα κλωνί βασιλικό. 

Οπως λένε, ο βασιλικός, κατά έναν ανεξήγητο λόγο αντικαθιστούσε τη μαγιά. Ο παπάς έβαζε πάνω στο ζυμάρι τον σταυρό που χρησιμοποιούσε στα ευχέλαια και διάβαζε μια ευχή.

Κατόπιν σκέπαζαν το ζυμάρι μ’ ένα πανί και το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης, το ζυμάρι κατ’ ανεξήγητο τρόπο είχε φουσκώσει. 

Πάντως η μετατροπή του άζυμου ζυμαριού σε ένζυμο, με τη βοήθεια μόνο του βασιλικού, ήταν για τους πιστούς ένα μικρό θαύμα. Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης μετέφεραν τη σκάφη με το ζυμάρι στην εκκλησία.

Το έθιμο αυτό διατηρείτο στα αρβανιτοχώρια της νότιας Εύβοιας μέχρι την δεκαετία του 1950.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ : Μυστικός Δείπνος

Στην εκκλησία κατά τον Ορθρο γινόταν η διανομή του ζυμαριού αυτού στις πιστές που είχαν δώσει αλεύρι για να το χρησιμοποιήσουν ως μαγιά για τα πασχαλιάτικα ψωμιά και κουλούρια με προζύμι που θα έπιαναν το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής και αυτή ήταν η μοναδική δουλειά που επιτρεπόταν να κάνουν οι νοικοκυρές τη Μεγάλη Παρασκευή.

Το Μεγάλο Ευχέλαιο γινόταν επίσης το πρωϊ της Μεγάλης Πέμπτης με την ίδια διαδικασία όπως σήμερα.
Την Μεγάλη Πέμπτη όταν οι γυναίκες γυρνούσαν στα σπίτια τους επιδίδονταν μόνο στο βάψιμο των αυγών και στην κατασκευή των κεριών και των λαμπάδων που θα χρησιμοποιούσε η οικογένεια στον Επιτάφιο, στην Ανάσταση και στην Αγάπη. Τα κεριά και οι λαμπάδες γίνονταν με αγνό μελισσοκέρι που έπλαθαν με τα χέρια τους και τα κρεμούσαν μέσα στο σπίτι σε καθαρό χώρο για να στεγνώσουν.

Θεωρείτο επίσης ντροπή αν κάποιος κρατούσε τις ημέρες αυτές αγορασμένο κερί. Αυτό σήμαινε πως η νοικοκυρά του σπιτιού ήταν κακή και φυγόπονη.

Τα αυγά μέχρι το τέλος του β' παγκοσμίου πολέμου βάφονταν με κρεμμυδόφλουδες. Μεγάλες ποσότητες από τα εξωτερικά φλούδια του κρεμμυδιού απαιτούνταν για την δουλειά αυτή και συνήθως τα μάζευαν καθόλη τη Σαρακοστή και η κάθε νοικοκυρά ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας και τα βαφτιστήρια της κανόνιζε πόσα αυτά χρειαζόταν να βάψει. 

Η διαδικασία βαφής των αυγών από κρεμμυδόφλουδα είχε ως εξής : Εβαζαν τα φλούδια πατικωμένα καλά σε έναν τέντζερη, ψηλό και καλά γανωμένο, με νερό μέχρι τη μέση. Οταν έβραζε το νερό έβαζαν μέσα τα αυγά και τα άφηναν να γίνουν σφιχτά. Στη συνέχεια με την τρυπητή κουτάλα τα έβαζαν πάνω σε υφαντή σκούρα και καθαρή πετσέτα και τα γυάλιζαν με καθαρό ελαιόλαδο.  

Κάθε άλλη εργασία απαγορευόταν για να είναι υγιείς και να γιορτάσουν το Πάσχα γιατί εθεωρείτο αμαρτία να ασχοληθούν με άλλες δουλειές.
Αν κάποια οικογένεια πενθούσε για το θάνατο κάποιου οικείου προσώπου και δεν είχε περάσει ένας χρόνος, δεν έβαφε αβγά και της τα πρόσφεραν οι γειτόνισσες.
Το βράδυ όλοι οι χωριανοί παρακολουθούσαν τα 12 Ευαγγέλια στην εκκλησία. Οι νεωκόροι και οι επίτροποι έφτιαχναν ένα λουλουδένιο στεφάνι για τον Σταυρό του Κυρίου από λουλούδια του κήπου κυρίως βιολέτες και μαργαρίτες που πρόσφεραν οι νοικοκυρές.

Μια πολύ παλιά δοξασία που κάποιοι παλιοί θυμούνται ακόμα στα χωριά της νότιας Καρυστίας είναι η εξής που μεταδιδόταν από μάνα σε κόρη. Την ώρα της Περιφοράς του Εσταυρωμένου στην εκκλησία οι πιστοί και ιδιαίτερα οι νέες κοπέλλες και οι γυναίκες που φοβόντουσαν την γλωσσοφαγιά και τα μάγια παρακαλούσαν τον Χριστό για ότι επιθυμούσαν περισσότερο και την ώρα που ο παπάς τοποθετούσε τον Σταυρό στη βάση του στο κέντρο της εκκλησίας και χτυπούσε συμβολικά με το σφυρί τα καρφιά του Χριστού οι πιστοί έλεγαν ενδομύχως : "όπως καρφώνουν τα καρφιά να καρφωθούν και τα κακά. Οποιος μου μελετά κακό καρφωμένος νάναι στο Σταυρό. Δόξα σοι Κύριε, Δόξα σοι και στην Ανάστασή σου".
Μετά την απόλυση της ακολουθίας της Μεγάλης Πέμπτης οι χωριανοί γύριζαν στο σπίτι και προετοιμάζονταν για την απόλυτη νηστεία της Μεγάλης Παρασκευής δειπνώντας με ελιές, ψωμί και χλιαρό κρασί που μοίραζε ο πατέρας στην οικογένεια σε ανάμνηση του Μυστικού Δείπνου.

Αύριο η συνέχεια........