Οι ανεμογεννήτριες δεν είναι ανεμόμυλοι !

Ως πρώην Δήμαρχος Στυρέων έχοντας διαχειριστεί για αρκετά χρόνια θέματα εγκατάστασης αιολικών πάρκων στον δήμο μου, που σημειωτέον διαθέτει ένα δυναμικό ισχύος 90 ΜW, και κρίνοντας τα θετικά και αρνητικά των επενδύσεων αυτών για την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά την τοπική κοινωνία, θεωρώ χρέος μου να συμβάλλω στην γενικότερη ενημέρωση ενόψει των νέων μεγάλων αιολικών πάρκων που αδειοδοτούνται για την νότια Καρυστία γενικότερα.

Πιστεύω ακράδαντα –και το έχω επαναλάβει πολλές φορές – ότι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έγκλημα που έγινε ποτέ στην Καρυστία θα συντελεστεί με συνοπτικές διαδικασίες με την εγκατάσταση εκατοντάδων νέων ανεμογεννητριών στην Οχη.

Η περιοχή περιλαμβάνεται κατά ένα σημαντικό μέρος της στο δίκτυο περιοχών Ναtura 2000 και χαρακτηρίζεται ως ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, ενώ παράλληλα διαθέτει αρκετά είδη σπάνιας χλωρίδας και πανίδας που συνθέτουν την μοναδική φυσιογνωμία της, όπως αποτυπώνονται στο εξαιρετικό βιβλίο της κ. Βλάμη "Στα μονοπάτια της Οχης" που εκδόθηκε με φροντίδα της νομαρχίας Εύβοιας πριν λίγα χρόνια.

Αυτά τα στοιχεία ακριβώς είναι το μεγάλο ατού της νότιας Καρυστίας για να ανταγωνίζεται επάξια περιοχές με διαμορφωμένη οικολογική συνείδηση και υποδομές σε όλα τα διεθνή forums οικολογίας, εναλλακτικού αλλά και κλασσικού υψηλού τουρισμού. 

Σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι επίσης υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή Στύρων – Καρύστου και έχουν συγκεντρώσει το ενδιαφέρον μεγάλων πανεπιστημίων της Ευρώπης και της Αμερικής (Οξφόρδης, Μίτσιγκαν, Βοστώνης, Σορβόννης, ΑΠΘ, Δημοκριτείου, Αιγαίου) καθώς και ξένων αρχαιολογικών σχολών όπως παρουσιάστηκε στο διεθνές αρχαιολογικό συνέδριο των Στύρων (3-5 Ιουλίου 2009). Είναι λοιπόν τα περιβαλλοντικά και τα αρχαιολογικά στοιχεία της νότιας Καρυστίας που πρέπει να αναδειχθούν και να προστατευθούν πάση θυσία στην παρούσα φάση.

Η προστασία όμως του μοναδικού φυσικού τοπίου της νότιας Εύβοιας δεν μπορεί σε καμμιά περίπτωση να γίνει με την άναρχη «επέλαση» εκατοντάδων τεράστιων ανεμογεννητριών και των έργων που τις συνοδεύουν. Τα συνοδά έργα είναι δύο ειδών : χωματουργικά - θεμελιώσεις (εκσκαφές μεγάλων περιοχών του εδάφους, ανατινάξεις, διαμορφώσεις πρανών, κατασκευή και πάκτωση των βάσεων ανεμογεννητριών και γραμμών μεταφοράς του ρεύματος) και  έργα μεταφοράς του ρεύματος (πυλώνες υψηλής και υπερυψηλής τάσης, υποσταθμοί, εγκαταστάσεις ελέγχου και λειτουργίας των αιολικών πάρκων). Αυτή η απλή περιγραφή μας δίνει ανάγλυφη πλέον την εικόνα της δραματικής αλλαγής του τοπίου και του φυσικού χώρου της Οχης και των περιοχών της.

Το πώς αφέθηκε στη μοίρα της η νότια Καρυστία και γιατί δεν μπήκαν ασφαλιστικές δικλείδες προστασίας του περιβάλλοντος κατά την επεξεργασία και ψήφιση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου των ΑΠΕ το 2007-2008, δεν μπορεί να μας απασχολήσει τώρα. Είναι εξοργιστικό αλλά δεν έχει νόημα αυτή την ώρα. Οσοι ασχολούμαστε ενεργά την τελευταία δεκαετία με την τοπική αυτοδιοίκηση της νότιας Εύβοιας γνωρίζουμε πρόσωπα και πράγματα. Αλλωστε η ίδια η μελέτη του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου αναφέρει ότι η περιοχή είναι αραιοκατοικημένη και ο πληθυσμός της έχει στο μεγαλύτερο μέρος του στοιχειώδη εκπαίδευση.

Τώρα είναι η ώρα των μεγάλων αποφάσεων και κάθε άλλη συζήτηση μόνο θόρυβο προκαλεί που τελικά ίσως εξυπηρετεί όσους προσπαθούν να επωφεληθούν από τις εγγενείς αδυναμίες της νότιας Καρυστίας.Όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση σήμερα η τοπική κοινωνία έχει να εξετάσει τέσσερεις παραμέτρους του προβλήματος αυτού άρρηκτα δεμένες μεταξύ τους και να επιλέξει ποια θα είναι τα βήματά της :

1. Την προστασία του περιβάλλοντος που συνδέεται άμεσα με την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την ανάδειξη των τουριστικών πλεονεκτημάτων του τόπου
2. Την ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και την μείωση της ανεργίας
3. Την ικανοποίηση των ιδιοκτητών γης (περίπου 15% του πληθυσμού) που έχουν ήδη ενοικιάσει κτήματά τους σε διάφορες εταιρείες αιολικής ενέργειας
4.  Τα οικονομικά οφέλη του δήμου Καρύστου από την είσπραξη του ειδικού τέλους ΑΠΕ (1,2%).

Τέτοια ζητήματα πρέπει να επιλύονται με την ευρύτερη δυνατή κοινωνική συμμετοχή και διάλογο. Στη συγκεκριμένη υπόθεση πιστεύω ότι η Επιτροπή Κοινωνικής Διαβούλευσης του Δήμου και τα Συμβούλια των Τοπικών Ενοτήτων πρέπει να διαμορφώσουν σαφή άποψη πέρα από «παραταξιακές» γραμμές και να κατατεθούν οι απόψεις των Περιβαλλοντικών, Πολιτιστικών και λοιπών Συλλόγων, των εμπλεκομένων υπηρεσιών π.χ. της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και να συζητηθεί η εμπειρία και οι καλές πρακτικές άλλων περιοχών στο θέμα αυτό. Στη συνέχεια το Δημοτικό Συμβούλιο να πάρει οριστική απόφαση. 

Οσο περισσότερο ανοίγει στην κοινωνία ένα τέτοιο θέμα οι πολίτες ενημερώνονται σωστά για τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή τους και στη ζωή των παιδιών τους και μπορούν να έχουν κατά το δυνατόν τεκμηριωμένη άποψη αλλά και οι επενδυτές γνωρίζουν ότι έχουν να κάνουν με πολίτες ενεργούς και ενημερωμένους που σημαίνει ότι δεν μπορούν να δρουν ανεξέλεγκτα.

Οσο συσκοτίζεται ένα τέτοιο ζήτημα ή μένει σαν επτασφράγιστο μυστικό μεταξύ των ολίγων τόσο πιο εύκολα περνάνε οι μεθοδεύσεις και οι γνωστές πρακτικές των μεγάλων (ειδικά) εταιρειών, δεδομένου ότι με την παροχή «ψιχίων» αποκομίζουν τεράστια οφέλη.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι :

1. Η δραματική αλλαγή του φυσικού περιβάλλοντος θα επιδράσει αρνητικά στον τουρισμό που είναι ένας από τους σημαντικότερους πόρους της τοπικής οικονομίας. Ηδη ομάδες επισκεπτών εναλλακτικού και ειδικού τουρισμού έχουν αρνητική γνώμη για την εγκατάσταση νέων μεγάλων αιολικών πάρκων στην περιοχή της Οχης.
2. Τα μεγάλα αιολικά πάρκα δεν ανοίγουν αντίστοιχα μεγάλο αριθμό νέων θέσεων εργασίας οπότε η όλη αναστάτωση του χώρου δεν αποφέρει ούτε αυτό το κέρδος στην τοπική κοινωνία.
3. Ο μέσος όρος λειτουργίας των αιολικών πάρκων είναι 20 χρόνια και κανένας νόμος δεν υποχρεώνει τις εταιρείες να απομακρύνουν τις ανεμογεννήτριες και τις εγκαταστάσεις τους μετά την παύση λειτουργίας. Συνεπώς θα παραμένουν στη θέση τους σαν σκέλεθρα στον αέρα μέχρι να πέσουν. Παράλληλα πρέπει να σημειωθεί ότι η θεμελίωσή τους στο έδαφος απαιτεί βάση περίπου 300-400 κυβικών μπετόν μέσα και πάνω στο έδαφος που θα παραμείνουν για πάντα εκεί. Οι ανεμογεννήτριες δεν είναι ανεμόμυλοι.
4. Τα οικονομικά οφέλη του Δήμου από το ειδικό τέλος Α.Π.Ε. ( μόλις 1,2% από 3% που ήταν) δεν μπορούν να διατεθούν βάσει του νόμου για μείωση των δημοτικών τελών ή άλλες ελαφρύνσεις ή κοινωνικές παροχές προς τους δημότες αλλά μόνο για τεχνικά έργα στις Τοπικές Ενότητες που φιλοξενούν τα αιολικά πάρκα. Παράλληλα το υπόλοιπο 1,7% δεν αποδίδεται στους πολίτες για μείωση των λογαριασμών ρεύματος, όπως παραπλανητικά αναφέρεται στον νόμο, αλλά χάνεται τελικά κάπου ανάμεσα στη ΔΕΣΜΗΕ και την ΔΕΗ, χωρίς ποτέ να φτάσει στον καταναλωτή.
5. Οι γραμμές μεταφοράς υψηλής και υπερυψηλής τάσης ρεύματος είναι γνωστό ότι έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία των κατοίκων.

Οσον αφορά τους ιδιοκτήτες γης  που ενοικιάζουν τα κτήματά τους σε εταιρείες ανεμογεννητριών, όταν δεν διαθέτουν τίτλους ιδιοκτησίας με αναγνώριση κινδυνεύουν να χάσουν την δυνατότητα είπραξης ενοικίου αφού ο περίφημος νόμος Μπιρμπίλη του 2010 για την επιτάχυνση των Α.Π.Ε. με συνοπτικές διαδικασίες επιτρέπει στον επενδυτή να πάρει άδεια «επί δασικής γης» και υποχρεώνει τον ιδιοκτήτη να καταφεύγει στα δικαστήρια προκειμένου να βρει το δίκιο του ενώ το αιολικό πάρκο θα έχει ήδη κατασκευαστεί στη γη του. Σήμερα μάλιστα με τις διαδικασίες fast track για την ενίσχυση της εθνικής οικονομίας θα υποστηρίζονται οι επενδυτές έναντι των ιδιοκτητών γης.

Πρέπει να επισημανθεί ότι, ακόμα και όταν υπάρχουν αναγνωρισμένοι τίτλοι ιδιοκτησίας, η αξία της γης δεν διασφαλίζεται διότι ισχύει ο νόμος 3377/2005 (άρθρο 19 παρ. 2) που αντικατέστησε άρθρα του δασικού νόμου 998/79 όπου αναφέρεται ότι : « Εγκρίσεις επέμβασης σε δασικές εκτάσεις ή δάση….ή παραχωρήσεις δασικών εκτάσεων κατά το άρθρο 13 του νόμου 1734/1987..που έχουν εκδοθεί από το ελληνικό δημόσιο υπέρ ηλεκτροπαραγωγών από Αναννεώσιμες Πηγές Ενέργειας παραμένουν έγκυρες και ισχυρές και μετά την τυχόν δικαστική ή διοικητική αναγνώριση τρίτου προσώπου ως ιδιοκτήτη των εκτάσεων αυτών. Στην περίπτωση αυτή ο αναγνωριζόμενος ιδιοκτήτης υπεισέρχεται αυτομάτως στη θέση του Δημοσίου ως προς τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα αυτού για το αντάλαγμα χρήσης ή το τίμημα παραχώρησης» . Συνεπώς η τιμή της γης θα είναι εξαιρετικά χαμηλή δηλαδή η αντικειμενική αξία που ορίζει το δημόσιο.

Η οριστική λύση κάθε προβλήματος που συνδέεται με το ιδιοκτησιακό και προκύπτει με θέματα ΑΠΕ (και λατομείων κλπ) στον τόπο μας είναι η ένταξη της νότιας Εύβοιας στις εξαιρέσεις του άρθρου 62 του νόμου 998/79 όπως έγινε για την Κρήτη, τα Κύθηρα, τα Επτάνησα, τις Κυκλάδες, δηλαδή όλες τις περιοχές που προσαρτήθηκαν στο ελληνικό κράτος με Πρωτόκολλα ή Συνθήκες και όπου δικαιωματικά ανήκει και η Εύβοια.

Τα παραπάνω είχα επισημάνει, όπως θυμούνται ασφαλώς αρκετοί σημερινοί δημοτικοί σύμβουλοι κατά τις κινητοποιήσεις για το ιδιοκτησιακό και τις Α.Π.Ε. στην Επιτροπή Αγώνα και περιλαμβάνονται στην επιστολή μου (Δήμος Στυρέων Α.Π. 2566/18-5-10) προς τους άλλους δύο δημάρχους της νότιας Καρυστίας και την τότε Συντονιστική Επιτροπή.

Η νότια Εύβοια διαθέτει ισχυρό αιολικό δυναμικό που την κάνει ελκυστική για επενδύσεις αυτού του είδους. Μια ψύχραιμη και ρεαλιστική αντιμετώπιση της σημερινής κατάστασης, όπως έχει διαμορφωθεί πλέον, προϋποθέτει ευρεία κοινωνική διαβούλευση του θέματος. Εφόσον η τοπική κοινωνία τελικά αποδεχτεί νέα αιολικά πάρκα στην περιοχή πρέπει στη συνέχεια να γίνει ένας σοβαρός  χωροταξικός σχεδιασμός για την εγκατάσταση αυστηρά περιορισμένων πάρκων που μπορούν να χωροθετηθούν σε περιοχές με την λιγότερη περιβαλλοντική και αισθητική όχληση και με αυστηρά καθορισμένους όρους.

Χρειάζεται όμως εκ μέρους όλων ισχυρή βούληση και απόλυτη πεποίθηση στον στόχο της ουσιαστικής ανάδειξης της νότιας Καρυστίας.

Σοφία Μούτσου

τ. Δήμαρχος Στυρέων